Usunięcie powłoki kryteriów rzeczowych ukazało fundamenty, na których spoczywa gmach Świata Artystycznego, tj. faktyczne i zasadnicze warunki powstawania sztuki (waloryzacji artystycznej) i jej aktualizacji. Eliminacja rzeczowych kryteriów kwalifikacyjnych pokazała, że sztuka istnieje dzięki określonym ramom kulturowym, które nazwaliśmy Światem Artystycznym.

Odniesienie się do hasła przyszłego Biennale “Marzenia i konflikty” jest prawdziwym wyzwaniem. Tak łatwo przecież popaść w banał, ilustrację lub anegdotę. Dlatego projekt Stanisława Dróżdża “ALEA IACTA EST” wydaje się być wręcz idealną propozycją. Gra jest archetypem konfliktu i najprostszym symbolem relacji marzenie-konflikt, a kości są europejskim symbolem gry.

Podstawowym zadaniem sztuki dotychczasowej było przyciągać i zadziwiać odbiorcę. Literatura miała ambicje trzymać w napięciu “od deski do deski”, kino wciągnąć widza aż do utraty poczucia rzeczywistości, muzyka i malarstwo również swój ideał formułowały jako całkowite poddanie się odbiorcy oddziaływaniu dzieła.

Książka Pawła Leszkowicza “Helen Chadwick. Ikonografia podmiotowości” jest modelowym przykładem tego, jak można pisać o sztuce w sposób kompetentny, metodologicznie uporządkowany a jednocześnie pasjonujący i zrozumiały. Leszkowicz szuka dla prac Chadwick szerokich cywilizacyjnych kontekstów…

Sposób pisania o sztuce zależy od przyjętej zasady patrzenia na sztukę. Każda zasada wymusza trochę inne pisanie. Dwie z nich – patrzenie poprzez opis i poszukiwanie istoty dzieła – nie opierają się na żadnych założeniach i są pełne światopoglądowej pokory. Przy takim patrzeniu na sztukę tekst może wychodzić bezpośrednio z dzieła, raz je opisując, raz poszukując jego istoty.

Gdy przypominam sobie heildelberską instalację Kingi Dunikowskiej, nieodparcie powracają japońskie wspomnienia. Wcześniej, w innym miejscu artystka skonstruowała “Magic Garden”, małą oranżerię, w której kwitną sztuczne kwiaty, swego rodzaju zeświecczony, ironiczny Hortus conclusus, namiastka raju ze sklepu “Dom, Hobby, Ogród”.

Do performance’u we Fryburgu “The Thrill Is Gone” założyłam czarne soczewki kontaktowe, które zakrywały całą gałkę oczną. Byłam ubrana i uczesana w sposób, który był na tyle neutralny, że mógł kojarzyć się z dowolnymi czasami i kolejno odpalałam sztuczne ognie… Było tydzień po Nowym Roku…

Dzieła sztuki prawie zawsze są wieloelementowe. W sztuce dawnej kompozycja narzucała hierarchię elementów, podkreślając rzeczy najważniejsze i sugerując od czego należy zacząć “widzenie i wiedzenie” dzieła. W obecnej sztuce, zwłaszcza w pracach, gdzie elementy nie są ze sobą powiązane fizycznie, ta hierarchia nie jest jasna i najczęściej zależy od decyzji patrzącego.

W tabelach płac Ministerstwa Kultury słowo kurator nie istnieje. Istnieje za to “główny specjalista do spraw działalności podstawowej”. Słowo kurator weszło w języku polskim do szerszego obiegu zaledwie parę lat temu, kiedy generalną tendencją do zmiany słownictwa związanego z minioną epoką na dobre wyparła dotychczasowego “komisarza” który pomimo francuskiego źródłosłowu nieodparcie i komicznie kojarzył się z “komisarzem ludowym”.

W 1972 r. wykładowca estetyki Bazon Brock zaproponował podczas documenta 5 szkołę dla zwiedzających. Wystawa miała stanowić „trening postrzegania rzeczywistości”, podczas których widz wyróżnia i wyodrębnia warstwa po warstwie światy przedstawione pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Prawdziwie intelektualna przyjemność, w trakcie której sztuka zyskiwała niepokojący dydaktyczny wymiar. To wezwanie odbiorcy do współpracy wytyczyło szlak, który obecny jest w sztuce do dziś.

Świat mierzę nogami – chodzę. Wszystkie inne miary są pochodne. Chodząc, wytyczam drogi i nadaję im miarę. Miara to rytm. Wszystkie drogi, miary i rytmy pulsują, współbrzmią, wpadają w dysonanse. To jest muzyka geometrii. Bo geometria to mierzenie ziemi. Sprawy ludzkie, problemy społeczeństw, jednostkowa radość i ból są ważne – zwłaszcza w momencie, gdy je przeżywamy. Jednak rozpamiętywanie uniesień i tragedii jest sentymentalne – i pretensjonalne.

W sztuce współczesnej wyróżniają się dwie tendencje artystycznych biografii. Jedni artyści pozostają całe życie wierni jednej poetyce, jak Bacon, inni są wiecznymi poszukiwaczami nowych idei, nowych środków, nowych tworzyw i kontekstów. Zamiemy się tu drugą z wymienionych postaw. Najbardziej przekonywująco uderza ona w oczy, gdy z leitmotivem ustawicznego przekształcania, spiralnej drogi rozwoju, spotykamy się na retrospektywnej wystawie indywidualnej poszczególnego autora.

“Współczesność – obfitująca w odkrycia zmieniające pojęcie o budowie świata materialnego, musi oddziaływać na świadomość artysty i zmusza go do znalezienia takiej odrębnej formy plastycznej, która by tę nową świadomość najlepiej wyrażała”.

Oto pogląd sformułowany przed kilkudziesięciu laty przez Adama Marczyńskiego – jednego z najwybitniejszych artystów polskich XX wieku, klasyka abstrakcji geometrycznej.

Zapewne życie ludzkie nie miałoby barwy i smaku, gdyby nie stanowiło amplitudy osiągnięć i porażek. A im ów zakres wahań większy – tym życie uznać wypada za ciekawsze i pełniejsze. Relatywność i subiektywizm wyborów i ocen sprawiają jednak często, że co innego my, a co innego inni traktują jako nasz sukces czy przegraną. Jest bowiem wiele miar wartości.

Prace Natalii LL od początku lat 70. aż do chwili obecnej tworzone są na wyjątkowym poziomie artystycznym. Dzięki temu Natalia LL zaliczana jest do najważniejszych postaci sztuki polskiej po II wojnie światowej. Jaskrawie zaznaczony wątek erotyczny, a później ważne treści natury ideowo – filozoficznej powodują różne, wręcz sprzeczne możliwości jej odczytania.

Dzisiejszy Kraków, to organizm powstały na zasadzie jednostek autonomicznych z początku konkurujących, potem tworzących całość — Kraków, Kazimierz, Kleparz, później Podgórze, Nowa Huta. Były to ośrodki spójne, każdy o odmiennym charakterze, rozwijające się raczej jako “wyspy” w otoczeniu Starego Krakowa, chcące mu dorównać lub go prześcignąć. Właśnie to dochodzenie coraz to nowych obszarów, będących zawsze symbolem owych czasów, nadaje temu miastu niepowtarzalny charakter.

Muzeum Sztuki Nowoczesnej zostało powołane jako instytucja przez Urząd Miasta i Gminy w Niepołomicach w 1996 roku. Od tego momentu trwają przygotowania do jego otwarcia i również opracowywany jest kształt jego funkcjonowania.

Ze względu na warunki obiektywne, również z powodu przesytu klasycznymi modelami muzeów nowoczesnych, należy wymyślić jakąś nową formułę.

Tak się złożyło, że nie mogę być z Wami w momencie dla mnie tak bardzo miłym, wzruszającym, zobowiązującym i nieoczekiwanym. Tłumaczy mnie tylko to, że na przeszkodzie stanęła sytuacja równie niecodzienna, dla mnie wręcz niezwykła. W tym samym czasie w krakowskiej Galerii Starmachów otwiera się Wystawa Sztuki Nowoczesnej, którą raz już otwierałem 50 lat temu, w grudniu 1948 roku.